Gisteren was ik in de Stadsschouwburg en zag de dansvoorstelling ‘Hieronymus B.‘ onder leiding van Nanine Lining. Voorgaande drie keren dat ik was geweest in het theater, was ik niet onder de indruk en veel is mij niet bijgebleven. Deze voorstelling was heel anders dan de eerdere moderne stukken. Veel theatraler, met veel kostuums, decorstukken en acteerwerk van de dansers. Ik was blij verrast!
In 2016 is het precies 500 jaar geleden dat de kunstschilder Hiëronymus, ook wel Jheronimus , ook wel Jeroen Bosch, overleden is. Alhoewel zijn officiële naam Van Aken is was het gemakkelijk herkenbaar voor iedereen dat hij de schilder uit Den Bosch was, dus noemde hij zichzelf Jeroen Bosch. Deze dansvoorstelling is gebaseerd op zijn schilderijen en verder dit jaar zijn meerdere tentoonstellingen over de schilder te vinden. Van 13 februari tot en met 8 mei is er een grote overzichtsexpositie in het Noord Brabants Museum in zijn geboorteplaats. In een aflevering van Het Uur van de Wolf kun je een documentaire bekijken dat gaat over de totstandkoming van deze tentoonstelling. Tevens heeft Kunstuur ook een aflevering gewijd aan Bosch.
Na mijn eigen dansles fietste ik samen met een aantal anderen naar de schouwburg om zo precies op tijd te zijn voor de performance. Er stond een lange rij tot op de stoep voor de ingang ongeduldig wachtend. Ik had van horen zeggen dat het gedeelte voor de pauze publieksparticipatie betrof, dus ik was benieuwd. Het publiek werd in tweeën gesplitst en ik mocht in de zaal plaatsnemen op een plekje naar keuze. Het werd donker en de voorstelling begon.
Vooraan het podium was over de gehele breedte en hoogte een doek gespannen waarop een film geprojecteerd werd. Het begon met zinnen tekst dat sloeg op de geschiedenis van de schilder, daarna volgden beelden uit de trailer die ik de avond ervoor op de website had bekeken. Na de video waren een paar dansers die bewogen op de muziek op de catwalk voor het doek. Ze droegen vlinderige en reptielachtige kleding.
Op het schilderij ‘Hooiwagen’ van Jeroen Bosch is een blauw wezen afgebeeld dat staat boven op de hooiwagen. Het heeft een snoet in de vorm van een lange trompet en grote vleugels. Dit karakter was terug te zien op het podium en zo nog vele meer uit de schilderijen van Bosch.
Na een tijd ging het projectiedoek omhoog en zag ik dat de tweede helft van het publiek op het podium achter het doek stond. Wagens werden naar voren gerold en projecties van klassieke, naakte mensen waren te zien op een soort van drieluikschilderijen die op de rollende wagens waren bevestigd. Een nar wenkte naar het zittende publiek en we moesten meelopen. In de gang was de nar als een soort van ‘bezighoudt-act’ mensen aan het verleiden, totdat ons gedeelte van het publiek het podium op mocht en het andere gedeelte van het publiek in de zaal naar de film ging kijken.
Het stuk op het podium achter het doek deed me denken aan een oud circus. Allemaal kleine wagentjes stonden in een grote kring en overal was een klein toneelstukje bezig. Als publiek schuifelde je op eigen tempo langs de wagentjes. Bij de een was een soort van Icarus die te dicht bij de zon was geweest en een andere wagentje had een enorm oor waar een danseresje half uit hing en je verleidelijk aan keek. Er was de nar, een man gekleed als zeilbootje dat manisch lachend gevaarlijk door het publiek heen rende, een donkere man met een granaatappel, een uilmens, een wolfachtig karakter, en nog veel meer types die deden denken aan situaties uit het werk van Jeroen Bosch. Het podium was vrij donker en de wagentjes waren zacht uitgelicht. Een aantal dansers wisselden van plek of ze dansten tussen en met het publiek. Heel verleidelijk. Je was belandt in de duivelse tuin der lusten. De decorstukken waren knap gemaakt en de pakken zeer gedetailleerd. Juist de ongemakkelijkheid van de verleidelijke, zweterige dansers en de schaterende lach van de man in het bootje maakte het spannend.
Na de pauze zat je op de plek dat op je entreebewijs stond en was het meer een traditionele dansvoorstelling; een publiek kijkt naar dansers op het podium. Ik ken voornamelijk het schilderij ‘De Tuin der Lusten’ van Bosch. Veel details, mensen en dieren in combinaties, lugubere praktijken, een beetje surrealistische situaties. Dit zag je zeker in de voorstelling.
De dansers bewogen strak en er was een diversiteit aan lichaamsbouw, grootte en afkomst. Dat zie ik als meerwaarde. Het was mega fotogeniek neergezet. Elk nieuw gedeelte zou een perfecte foto opleveren. Een boom van mensen met blauw licht. Ladders die uit de hemel kwamen neergedaald. Een soort van vrijheidsbeeld. Verleidelijke vrouwen. Vechtende mannen. Epileptische dansers. Het is niet echt na te vertellen. Ik zou snappen dat sommige mensen het te letterlijk vinden, als je denkt aan het werk van Bosch. Maar ik vond het zo opzichzelfstaand wel werken op het toneel.
Ik snapte het verhaal niet van de tweede helft, misschien toch het gebrek aan kennis over elke vorm van symboliek. Of het ontbrak gewoon een overkoepelend verhaal van de geheel. Maar desondanks ging ik wel op in de voorstelling. Ik bekeek het gewoon scène voor scène.
De onderstaande video geeft een goede indruk van wat er te zien was tijdens de voorstelling:
Eerlijk gezegd had ik me nooit echt verdiept in Jeroen Bosch, maar na het zien van de documentaires en de voorstelling vind ik hem steeds interessanter. Wat is jouw favoriete werk van Jheronimus Bosch?