David Bowie is dood. Dat wist je natuurlijk al. Ik ben niet met hem of zijn muziek opgegroeid. In het Groninger Museum is een overzichtstentoonstelling over het leven en de carrière van Bowie. Toevallig of niet, al vóór zijn plotselinge overlijden. Ik ging er gisteren heen om er achter te komen wie de man eigenlijk was en waarom hij voor velen wereldwijd zo’n grote inspiratiebron is.
Het was eigenlijk de bedoeling om een ARTvlog van de tentoonstelling te maken, omdat ik vind dat er veel te weinig van zulke persoonlijke kunstvideo’s op het internet staan. Helaas is het me niet gegund. Het was onmogelijk om binnen foto’s of video’s te maken (ook niet stiekem toen de bewaking de andere kant op keek). Dus daarom zal ik proberen te vertellen wat ik heb gezien.
Rond tien uur in de ochtend zette ik mijn fiets neer vlak voor het museum, liet mijn toegangsbewijs zien en liep het museum binnen. Na het wachten in een korte rij mocht ik naar boven lopen richting het expositiegedeelte over David Bowie. Het audiogedeelte van de tentoonstelling is mogelijk gemaakt door Sennheiser. Iedere bezoeker kreeg een lekker zachte koptelefoon met ontvanger. Als je door de ruimtes liep wist de ontvanger waar je was en werd de audio die je hoorde door de koptelefoon automatisch aangepast. Degene die dit heeft geprogrammeerd is drie weken bezig geweest met de installatie van onder andere sensoren in de vloer en de verbinding ermee, totdat het allemaal werkte. Stukken beter dan dat je een audiotour handmatig moet bedienen als je het mij vraagt. Je hoort steeds vaker dat deze technologie wordt toegepast.
De tentoonstelling was te zien op twee verdiepingen. De eerste verdieping was opgedeeld in kleinere ruimtes dat zijn volledige carrière en leven op chronologische volgorde toonde. De muren waren voornamelijk zwart, op de vloer lag zwart tapijt en het was er redelijk donker. Er waren al veel andere bezoekers aan het rondlopen. Ik functioneer niet zo goed in benauwde ruimtes met veel mensen, maar het viel nog wel enigszins mee met de drukte zo in de ochtend.
Ik las over zijn jongere jaren, ideeën, probeersels in diverse muziekgenres en het ontstaan van de naam Bowie. Ondertussen hoorde ik veel muziek en interviews. Mijn voorkeur gaat altijd uit naar kledingontwerpen en ik vond daarom de gedragen kostuums uit zijn videoclips en van optredens leuk om te zien. Hij schijnt ook de kunstacademie te hebben gedaan, maar ik vraag me af hoe hij dat combineerde met al die optredens. Er hingen wat schilderijen van hem in de ruimtes. Ik las dat als het niet goed ging met zijn muziek, dat hij ging schilderen en dat het hem dan weer inspiratie gaf om muziek te maken. Veel mensen om hem heen werden depressief en pleegden zelfmoord, hij zegt in een interview dat hij blij was dat hij zich als kunstenaar kon uiten door middel van zijn werk en daarom nog niet dood was. Dat vond ik wel mooi.
Soms trad Bowie op als man, soms als vrouw, of soms wist je het niet. Dat is toch fantastisch, waarom zou je ook een specifiek geslacht aan een persoon hangen. Hij vertelde dat hij op mannen viel en met de opkomende homobeweging in die tijd was dat natuurlijk super goed dat een groot artiest er openlijk voor uit durfde te komen en zo een voorbeeld was voor vele anderen.
Bowie trad op in verschillende gedaantes, hij had typetjes gecreëerd. Ik las in de tentoonstelling een zin. Er werd verwezen naar Marcel Duchamp. Over het idee dat je kan optreden zonder op te treden (of iets in die richting, de quote was beter in de tentoonstelling zelf dan dat ik het nu probeer te herinneren). Bowie trad op als andere personen, maar niet als David zelf. Hij had dus ook nog een persoonlijkheid naast het toneel.
Hij kreeg sowieso heel veel inspiratie uit kunst. In de tijd dat hij woonde in Berlijn was het dadaïsme gaande. Ook is een video te zien over de (enige) ontmoeting tussen hem en Andy Warhol, een persoon die Bowie enorm heeft beïnvloed. Naast beeldende kunst baseerde Bowie bijvoorbeeld zijn toneelbelichting op de musical Cabaret, super grappig om te horen want ik houd van die musical net zo als Chicago! En verder werkt hij samen met modeontwerpers, theatermensen, choreografen en heeft ook veel betekend voor de filmwereld, zijn zoon is bijvoorbeeld nu een filmregisseur. Je ziet de invloed van David Bowie tot op heden terug, denk bijvoorbeeld aan de broek van Trijntje tijdens het Eurovisiesongfestival (tenminste, het doet me er aan denken) of aan Lady Gaga.
De tweede verdieping was voornamelijk ingericht als een grote kunstinstallatie, wat op zichzelf al goed werkte. Mijn hoofd was al vol van de eerste verdieping, maar ik vond de installatie veel sprekender dan alle teksten die ik daarvoor probeerde te lezen. Het is een lastige ruimte, wat het museum niet altijd even goed lukt om in te richten. Dit keer vond ik het eerlijk gezegd best indrukwekkend. Normaal gesproken is de vloer van kaal beton met een grote trap als betonnen balkon dwars door de ruimte. Maar nu lag er net als op de eerste verdieping zwarte vloerbedekking. Er werd rondom op hoge wanden en op de trap in het midden een optredende David Bowie geprojecteerd. Het was super strak uitgelijnd zodat er echt gebruik gemaakt werd van de architectuur van het gebouw. Dat wordt heel vaak vergeten, we moeten als toeschouwer alles om het werk vaak vergeten, maar dat is belachelijk. De projecties rondom waren verlicht op half transparant doek waarachter af en toe lampen aanging en je ook weer paspoppen met Bowie’s kostuums te zien zag. Het was een verstilling maar tegelijk een dynamische weergave van een show.
Eerst wil ik zeggen, ik ken Bowie’s geschiedenis niet door en door. Tevens ben ik niet uren gebleven in het museum om alle video’s helemaal af te kijken, dus misschien is mijn mening niet volledig gegrond. Maar voor mij was de tentoonstelling enigszins een aanbidding. Niet per definitie iets mis mee. Het leek me een boeiende man en een inspirerend persoon met werk dat veel invloed heeft gehad op kunst, muziek, film, design, theater, dans, mode en de hedendaagse cultuur. Dat kan niet iedereen zeggen. Maar toch, een artiest kan niet volledig inspirerend zijn, juist de rauwe randjes maken het menselijk kwetsbaar en je eigen inlevingsvermogen mogelijk. Ik heb niet een grote indruk gekregen over zijn irritante eigenschappen of over dat hij vroeg is gestopt met school (dat kan ik niet zo goed vinden?) of zijn drugsverleden of hoe hij omging met negatieve feedback of over hoe hij bijvoorbeeld was in het dagelijks leven. Ik denk dat juist die persoonlijke verhalen van invloed zijn op een creatieve carrière. Er wordt voornamelijk met veel lof over hem gepraat en geschreven. Misschien omdat hij zoveel positieve invloed heeft gehad en dat men hem niet negatief durft neer te zetten of misschien was ik overspoeld door alle informatie dat ik dat gedeelte heb gemist. Dat is ook goed mogelijk.
De foto op de voorkant van de flyer is gemaakt door fotograaf Brian Duffy speciaal voor Bowie’s album ‘Aladdin Sane’ uit 1973. Het beeld komt uit het ‘Duffy Archive’ en ‘The David Bowie Archive’. Als ik over een tijdje dood ben, en rijk en beroemd ben, dan hoop ik dat er ook een foto wordt gebruikt uit het ‘ARTgloss Archive’. Hoe stoer klinkt dat? In ieder geval, ik was aan het opzoeken waar dat archief zich zou moeten bevinden. Het Astrid Lindgren Archief is bijvoorbeeld in het Kungliga Biblioteket te Stockholm, maar het Bowie’s archief lijkt geen fysieke bestemming te hebben. Misschien is het meer het ‘archief’ in de bredere zin van het woord; alles over Bowie, waar en hoe dan ook verzameld en bewaard.
De tentoonstelling is medegeorganiseerd door het Victoria & Albert Museum in London. In 2013 was in dit museum de eerste overzichtstentoonstelling over David Bowie te zien, waarna het op meerdere plekken is geweest. Zie hier meer informatie over de expositie. De tentoonstelling ‘DAVID BOWIE is’ is met vier weken verlengd en nog te zien tot en met 10 april 2016 in het Groninger Museum.
Al met al vind ik David Bowie fascinerend. Hij scheen altijd heel veel boeken te lezen, wereldwijd naar musea te gaan en ècht fan te zijn van heel veel soorten muziek. Hij kon alles in zich opnemen en heel goed filteren wat voor hem waardevol was, om zo de meest inspiratievolle informatie toe te passen in zijn eigen werk. Daar kan ik zeker nog wat van leren!
Ben jij groot fan van David Bowie of heb je speciale herinneringen aan een van zijn liedjes? Ik ben erg benieuwd om het te horen!