Rube Goldberg tekende cartoons voor de krant en later voor films. Zijn werk is te herkennen aan de machine die hij tekende. De machine van Rube is een bewust over-ontworpen of overgedreven machine die een zeer eenvoudige taak in een zeer complexe manier, meestal inclusief een kettingreactie uitvoert.
Bijvoorbeeld: een man neemt een slok van zijn soep en heft zijn lepel, de lepel zit vast met touw dat de knop van de broodrooster indrukt, wanneer de toast klaar is springt het omhoog naar een papegaai, deze eet de toast en wanneer hij zwaar genoeg is door het eten zakt de stok waar hij op zit naar beneden en trekt een emmer water mee, dat zet een ander touw in werking en steekt een lucifer aan, een touw brand door zodat een vuurpijl wegschiet, door het verliezen van gewicht hakt een bijl een gespannen koord door, zodat het servet naar beneden zwiept wanneer de klok twee uur slaat. De mond van de man wordt na de slok soep zo automatisch afgeveegd, om door het eventuele morsen vlekken in zijn nieuwe maatpak te voorkomen.
Er zijn vele mensen geweest die een soortgelijke machine in het echt wilden bouwen, waarvan ‘Der Lauf der Dinge’ er een van is. In de expositie waar ik was zag je meerdere werken die een letterlijk uitvoering van een Rube Goldberg machine zijn. Ook is Domino Day een heel populair en bekend voorbeeld.
Der Lauf der Dinge
Zoals je eerder deze week las ben ik naar een tentoonstelling geweest naar aanleiding van ‘Der Lauf der Dinge’. De film uit 1987 duurt 29:45 minuten en is gemaakt door het Zwitserse kunstenaarsduo Peter Fischli en David Weiss. Het is ook het meest bekende werk van het duo, ondanks ze later nog veel meer werken hebben gemaakt. In de film vindt een kettingreactie plaats. Een soort van hindernisbaan van 30 meter lang met alledaagse spullen, zoals plastic zakken, blikken, lege verpakkingen, kaarsen, ballonnen, emmers, ladders, rollen tape, touw, oude schoenen, autobanden, enzovoort. Banden rollen en vullen emmers met brandbare vloeistoffen, explosies steken kaarsen aan, bakken vol scheerschuim lopen vol. Een jaar lang heeft het duo geëxperimenteerd in hun atelierloods in Zürich om uiteindelijk de timing precies goed te krijgen voor de uiteindelijke film. Het is een fascinerend spel van op elkaar volgende dialogen. Het lijkt in één take opgenomen, maar er is minstens tien keer in geknipt. Of de reden is dat ze het niet perfect konden timen en in delen hebben gefilmd of dat bijvoorbeeld het vol laten lopen van een emmer met water te lang duurde om naar te kijken en dat ze het daarom er tussen uit hebben geknipt, is me niet duidelijk.
De video is helaas niet meer beschikbaar op YouTube vanwege een auteursrechtclaim, maar kleine stukjes zijn er wel te zien zodat je een idee krijgt.
Feiten
Er is een boek over de film geschreven en ook is er een documentaire over het maakproces verschenen genaamd ‘Make Things’ Go’ van Patrick Frey. Het schijnt dat het idee van een kettingreactie toentertijd werd gestolen door een autofirma voor een reclame enn het originele filmmateriaal werd in 2008 voor bijna een miljoen Zwitserse frank geveild.
Interpretaties
Het NRC zegt: “’Der Lauf der Dinge’ heeft sinds 1987 verschillende interpretaties aangetrokken, zoals het een goed kunstwerk betaamt. Veel critici vinden het een komedie, een soort slapstick met dingen in de hoofdrol. Anderen zagen juist een tragedie en vonden de film wegens alle explosies en vernielingen ‘postapocalyptisch’. Fischli en Weiss noemden het zelf ooit een circusact. Met de titel waren ze achteraf niet tevreden: iets te soft, iets te pretentieus.” Over oorzaak en gevolg. Ook wordt het ‘de poëzie van de alledaagsheid’ genoemd. Misschien is hetgene waarom de film me zo aanspreek de tegenstrijdigheid. Ik probeer in mijn eigen werk altijd een balans te zoeken tussen humor en tragedie! De situatie of de handeling is grappig, maar alles ligt uiteindelijk wel uitgeblust, kapot en nutteloos op de grond (het apocalyptische gedeelte, het einde van de wereld). Ik zie het zelf als een reis met hindernissen. Het levenspad met uitdagingen, obstakels en (on)mogelijkheden, dat eindigt met de dood. Ik vind dat het meer gaat over het proces, de reis zelf, dan het uiteindelijk doel.
Buster Keaton
De Amerikaanse acteur en regisseur van stomme films leefde van 1895 tot 1966. Dat is rond dezelfde tijd als Rube Goldberg. De stoïcijnse uitdrukking op zijn gezicht was zijn handelsmerk, dat zijn humoristische films tragischer lieten lijken. De onderstaande video laat vanaf 4:23 min een eettafelsituatie met links Buster Keaton en tegenover hem Edward F. Cline zien. Het doet mij denken aan een cartoon van Rube. Het is dan wel niet een kettingreactie, maar wel een grappige en enigszins luie situatie. Het filmpje eronder showt ‘The Electric House’ uit 1922. Een huis dat je met knoppen en afstandsbedieningen kan bedienen, inclusief een trein op tafel die de afwas naar de keuken brengt. Voor die tijd zeer vooruitstrevende ideeën.
Syyn Labs en OK Go
Op internet zie je heel veel video’s gebaseerd op de Goldberg machine. Een opvallende is de viraalgaande videoclip van de popmuziekband OK Go, ondertussen meer dan 51 miljoen keer bekeken op YouTube. Ze zijn bekend van andere clips zoals het dansen op rollende loopbanden of het hard rijden in een auto, waarbij een met aan het dak bevestigde stok piano’s langs de kant van de weg op de maat en toon van de muziek aanslaat.
In samenwerking met Adam van het Syyn Labs heeft de band een videoclip ontwikkeld dat gebaseerd is op een Rube’s machine. Wel een geinige man, je ziet hem in het eerste filmpje hier direct onder. De voorwaarden van de muziekband aan de technici waren: het moet begrijpelijk zijn, de groepsband moet voelbaar zijn, de actie van de machine moet het liedgevoel hebben, de machine moet gesynchroniseerd lopen op het ritme van de muziek, het moet zelf een stukje van de muziek spelen en in het begin de cd-speler aanzetten, de acties moeten precies eindigen wanneer het lied eindigt, het geheel moet gebruik maken van de ruimte en dat allemaal gefilmd in één camerashot! Een haast onmogelijk opdracht.
Marcel Duchamp
Na het lezen van de Groene Doos deed de machine van Rube me ook sterk denken aan ‘The Bride Stripped Bare By Her Bachelors, Even’ ook wel ‘The Large Glass’ genoemd. Helemaal als alle objecten van een machine van Rube readymades zouden zijn. Ze zouden er uit zien als alledaags, maar eigenlijk een zeer specifiek doel hebben en inhoud bevatten. Ik zie ‘The Large Glass’ als over-ontworpen constructie met instructies waar uiteindelijk de liefde mee wordt bedoeld.
‘The Large Glass’ van Marcel Duchamp is ontstaan tussen 1915 en 1923, en Rube Goldberg leefde van 1883 tot 1970. Het is dus zeer onwaarschijnlijk dat Marcel zijn glas gebaseerd heeft op de machine, omdat Rube toen nog niet oud genoeg en bekend was met zijn cartoons. Wel stel ik mij zo voor dat ze elkaar meermaals troffen onder het genot van een kopje zwarte koffie in een plaatselijk buurtcafé. Maar om dat te bewijzen zal er verder onderzoek moeten plaatsvinden ;)
En meer
Omdat ik het niet kan laten nog een aantal, gewoon omdat het kan. Al heeft ‘Der Lauf der Dinge’ bijvoorbeeld wel een traagheid en rust in zich en worden de moderne video’s steeds extremer en ingewikkelder. Ik weet niet of ik het dan ook echt beter vind, omdat je het niet altijd zo snel meer kunt volgen zoals bij Melvin The Magical Mixed Media Machine. De intro van de televisieserie Elementary is een Rube Goldberg machine. En bij de Redbull reclame valt het me toch tegen dat er op het laatst geen raket de ruimte in schiet…