Ik heb wel eens vaker videowerken van Bill Viola gezien, maar nog nooit zo groot en intens als deze keer. De Nieuwe Kerk als decor voor Bill Viola’s ‘Tristan’s Ascension’ en ‘Fire Woman’ maakte de videowerken nog theatraler dan ze al waren. De video’s waren een aantal meter hoog geprojecteerd op een scherm en enorme boxen produceerden hard geluid dat ik de video’s intens in mijn buik beleefde.
In de ochtend had ik een afspraak bij FNV Kiem in verband met de jaarlijkse aangifte inkomstenbelasting, daarna ging ik naar het museum waarvan de huidige tentoonstelling nogal tegenviel en vervolgens was het plan nog even snel langs te gaan bij de Nieuwe Kerk. Eerlijk gezegd had ik verwacht dat het me te dramatisch zou zijn. Het werk van Bill Viola gaat toch vaak over spiritualiteit, leven en dood. Zet dat in een kerk en het is een beetje te voorspelbaar. Ik houd wel van tegenstellingen. Dat was dit niet, maar ik was blij dat ik was geweest en vond juist dat het werk werd versterkt door de omgeving.
Het is best een bijzondere locatie. Zo midden in het centrum van Amsterdam, aan de Dam. De kerk was in de middeleeuwen een begraafplaats, maar doordeweeks werd het voor diverse doeleinden gebruikt. Tegenwoordig wordt het nog steeds zeer multifunctioneel ingezet.
Bij ‘Tristan’s Ascension (The Sound of a Mountain Under a Waterfall)’ zie je een man langzaam metershoog de lucht in gaan, terwijl een waterval aan water met hem mee omhoog stroomt. De video is heel traag, in slowmotion, en achteruit afgespeeld. Je weet dat tijdens de opnames van de film de man naar beneden viel en een rivier aan water zwaar op hem gedumpt werd. Nu het zo achterstevoren wordt afgespeeld heeft het iets magisch, iets spiritueel verlichtend.
Bij de andere video ‘Fire Woman’ zie je een silhouet van een vrouw voor een zee van vuur. Ze staat er heel lang. Dan opeens valt ze in slowmotion met gestrekte armen. Ik zag eerst niet of ze naar voren of naar achteren viel, omdat het waarschijnlijk van ver weg is gefilmd en zo het perspectief verliest, dan mis je vaak het gevoel van diepte. Dat benauwde me, want ik wil geen levend brandende vrouw zien. Maar gelukkig viel ze in water. Net als bij ‘Tristan’s Ascension’ eindigde het bevrijdend.
De twee werken maakte Viola in 2005 speciaal voor de opera ‘Tristan und Isolde’ van Wagner, in samenwerking met regisseur Peter Sellars en dirigent Esa-Pekka Salonen. De opera gaat over de liefde tussen twee mensen die voor elkaar bestemd zijn, maar nooit samen zullen zijn. En dat verbeeldt in de twee tegenovergestelde natuurelementen water en vuur vind ik super krachtig. De opera verwijst op haar beurt weer naar een oude mythe.
Naast de twee videowerken was in een andere afgebakende ruimte een documentaire met making-off beelden te bekijken. Dat vond ik wel een meerwaarde als je meer over de maker en zijn werk te weten wilde komen. Verder was het simpel ingericht met niet al te veel overbodigheden. Ik heb geen foto’s van de videowerken, dat vond ik ongepast. Je vindt er wel (illegale) video’s van op het internet. Zie in de video van het Canadian Opera Company een aantal scènes uit de opera met op 1:28 min en 1:41 min een stukje van de videoinstallaties die tentoongesteld waren in de Nieuwe Kerk:
De Nieuwe Kerk startte in 2011 met de serie ‘Meesterwerk’, waarbij jaarlijks een meesterwerk met een religieuze en/of spirituele lading uit een museale of particuliere collectie wordt getoond. Bill Viola volgt hiermee ‘The Holy Family’ van Rembrandt (2011), ‘The Last Supper’ van Andy Warhol (2012) en ‘In Memory of George Dyer’ van Francis Bacon (2014) op. Lees meer over de tentoonstelling en Bill Viola.
Heb jij wel eens (video)werken van Bill Viola gezien?