Toen ik aan de kunstacademie begon wilde ik geen kunstenaar worden. Al helemaal niet met een eigen atelier. Dat is voor mensen die zichzelf veel te serieus nemen, vond ik. Maar een atelier is niets meer of minder dan een werkplek, kantoor of studio. Een plek waar je ongestoord met je werk bezig kan zijn.
Op dit moment woon ik samen met m’n broer. Allebei hebben we een slaapkamer en daarnaast een gezamenlijke woonkamer, keuken en badkamer. Ik houd van een strak en minimalistisch interieur. Het maakt me rustig. Het is wel een beetje van deze tijd, minder spullen maakt gelukkiger. Dat geldt in ieder geval wel voor mij. Je hebt overzicht en niet te veel afleiding.
Ik zit elke dag aan mijn bureau achter de laptop in mijn slaapkamer. Er zijn periodes waarbij ik nauwelijks de kamer uitkom. Soms als het niet lukt met typen of video’s editten probeer ik het op bed of op de bank. En als ik in mijn woonkamer op de naaimachine werk bijvoorbeeld, dan irriteert het me dat het een rotzooi is. Het is niet erg om elke dag alles op te ruimen, maar ik zou graag mijn werk ook wel eens willen laten liggen om de dag erna met een frisse blik verder te gaan of met tape foto’s op de muren plakken of dingen met hout willen uitproberen. Maar dan is de rust in mijn leefruimte verstoord op de momenten dat ik afstand wil nemen.
Ik werk bijvoorbeeld ook in stilte. Er zijn veel mensen die juist alleen kunnen werken op hun favoriete nummers en zoveel mogelijk spullen om zich heen moeten hebben ter inspiratie. Met muziek kan ik niet nadenken, want ik moet altijd meezingen en er op dansen. En omdat ik in een hoge flat woon zijn er altijd wel buren aan het boren. Goed, geluidsoverlast kan overal zijn dus het enige wat je daar voor kan doen is of je muren isoleren of, wat ik meestal doe, een koptelefoon op of oordoppen in doen.
Misschien is dat ook wel de reden dat ik het best ’s nachts werk. Altijd al gehad. Mensen slapen, vogels slapen, nauwelijks auto’s op de weg. Toen ik nog thuis woonde en op de middelbare school zat, werd ik midden in de nacht wakker en had ik allemaal ideeën. Ik weet nog dat mijn broertje mijn slaapkamer binnenkwam, omdat hij wakker was geworden van mijn bezigheden, en zag dat ik een kunststoffen been in vieren aan het zagen was.
Als je baalt van je woon/werksituatie is dat vaak alleen als je werk niet goed lukt. Als als je eenmaal ‘in the flow’ zit, is je concentratie zo sterk dat het niet uit maakt waar of wanneer of met wie je in de ruimte zit, omdat je je er wel voor af kan sluiten. Ook als je financiële- of gezinssituatie er niet naar is, moet je bedenken dat uiteindelijk je werkruimte er totaal niet toe doet, want waar een wil is is een weg!
Toch denk ik vaak na over de mogelijke opties:
Werken in één kamer
Stel je bent nog student en woont op kamers, je deelt een flat net zoals ik waarbij je in je (slaap)kamer werkt of je hebt geen groter huis.
+ Gemak: je kan tijdens het typen van je blogposts in je vieze onderbroek blijven zitten, je hoeft de deur niet uit en je hebt geen specifieke tijden waaraan je je hebt te houden. Als je ’s nachts iets bedenkt dan kan je meteen aan de slag. Je hebt alles bij de hand, want je hoeft niet te bedenken op welke locatie je spullen liggen.
+ Multifunctioneel: je kan je was doen terwijl je nadenkt over je schilderij en als je even geen inspiratie hebt ga je een half uur tv kijken.
+ Goedkoop: je betaalt geen extra huur of hypotheek voor je werkruimte. Ik maak werk waar ik in principe alleen een computer voor nodig heb. Video’s maak ik meestal buiten. Dus het huren van een atelier is niet noodzakelijk.
– Afleiding: terwijl je eigenlijk aan het werk zou moeten wil je eerst wel het huis stofzuigen, en nu je toch bezig bent kun je meteen even een doekje over het toilet heen halen, en hey! er is niets te eten, hoe moet het dan als ik straks goed bezig ben en honger krijg? Discipline is zeer nodig als je thuis werkt. Het is immers zo gemakkelijk om iets anders te doen. Al zou je inderdaad de planten water moeten geven en het vuilnis weg moeten brengen, doe het of meteen zodat het uit je gedachte is of plan het in je schema in zodat het niet van je werk afhoudt.
– Inspiratie: het ligt natuurlijk aan hoe je het indeelt, maar ik heb soms het gevoel dat ik nooit meer mijn slaapkamer uit kom. Ik slaap er, eet vaak achter mijn bureau en werk voor het grootste gedeelte op mijn computer. En als ik te veel uitbundige inspiraties zou neerzetten of ophangen kan ik niet rustig slapen. Het is eerlijk gezegd ook eigenlijk een luxe probleem. Toen ik op kamers woonde naaide ik ook mijn 20 meter lange jurken tussen de meubels in de 15 m2 kamer inclusief keuken. Als ik op reis zou zijn en uit een koffer leefde, zou het niet eens bij me op zijn gekomen om een aparte werkkamer te willen.
– Netwerk: ik word niet gemotiveerd door andere creatievelingen in mijn omgeving of kom in contact met interessante mensen met betrekking tot mijn vakgebied, wat een groot voordeel is van een extern atelier in een gebouw met meerdere werkplekken met veel mensen.
Werkkamer aan huis
Het lijkt me ideaal om in huis een extra ruimte te hebben waar ik mijn gang kan gaan. Hetzij een extra slaapkamer, hetzij een schuur of een zolderruimte. Er zijn ook soms ook mogelijkheden voor woonateliers speciaal voor kunstenaars. Informeer dit in jouw gemeente.
+ Gemak: je hebt hetzelfde gemak van thuis zijn. Je hoeft de deur er niet speciaal voor uit en je hoeft er geen rekening te houden met anderen. Je hebt alles bij de hand.
+ Multifunctioneel: huishoudelijke taken doe je tussendoor, zodat je even afstand kunt nemen. En ook als je bijvoorbeeld een klein kind of veel huisdieren hebt, kan je werk en privé heel handig combineren. Je bent tenslotte gewoon fysiek in huis aanwezig.
+ Inspiratie: je kunt je eigen ruimte indelen zoals je zelf wilt. Al is de rest van je huis heel schoon en netjes, in jouw eigen werkruimte kun je helemaal je gang gaan. Je kunt je terugtrekken en een veilige plek creëren waar je ideeën optimaal tot stand kunnen komen.
+ Goedkoop: je betaalt vaak minder huur of hypotheek voor je werkruimte, dan als het extern geweest zou zijn.
– Afleiding: werken aan huis blijft lastig. Er zijn mensen die het sowieso niet kunnen, zij moeten echt ergens anders naar toe om te kunnen werken.
– Netwerk: je bouwt geen netwerk op als je altijd thuis bent. Wel natuurlijk als jouw doel is bijvoorbeeld online iets op te bouwen. Toch zijn fysieke contacten, die je van te voren misschien niet had bedacht, vaak ook nuttig en noodzakelijk om verder te komen.
Externe werkruimte
Een atelier, kantoor of studio buiten je woonhuis.
+ Afleiding: het grootste voordeel is misschien wel dat je werk en privé ruimtes zijn gescheiden, dat betekent vaak minder afleiding en dat je productiever bent. Tenminste als je niet de gehele tijd met je medehuurders aan het kletsen bent. Je kunt jezelf trainen om in je atelier volledig op je werk te storten en thuis tijd te hebben om te ontspannen. Rust is fijn om goed te kunnen nadenken. Maar helemaal niet aan je werk denken is sowieso lastig voor kunstenaars, want dat houd nooit op. Dus thuis is het handig om ideeën bijvoorbeeld meteen op te schrijven, zodat je er de volgende dag op je werkplaats direct mee aan de slag kunt.
+ Netwerk: dit geldt niet zozeer voor een atelier in een oude schuur bij de boer. Vaak is het dat je bij het huren van atelier, andere mensen tegenkomt die een atelier huren in hetzelfde pand. Er worden festiviteiten georganiseerd en open dagen gehouden. Geïnteresseerden en bijvoorbeeld galeriehouders vinden dat vaak ook prettig, omdat ze op een gecentreerde plek heel veel creatieve mensen kunnen vinden. Misschien kun je in jouw pand ook iets organiseren, zo ontmoet je nieuwe mensen. Je kunt een keer per week met een groepje bij elkaar op atelierbezoek gaan om elkaar feedback te geven bijvoorbeeld. Er zijn werkplaatsen waar veel mensen komen die met staal werken. Alle machines zijn voor je beschikbaar. Er is vaak ook wel iemand aanwezig die je bezig ziet of jou wil helpen, zo krijg je meer vaardigheden en wordt je beter in jouw ambacht. Denk daarbij ook aan grafische werkplaatsen waar lasersnijders staan of 3D-printers. Misschien heb je geen externe machines of hulpmiddelen nodig, maar werk je wel graag op een andere plek. Dan is een kantoorpand ook nog niet zo gek. Er zijn wellicht geen kunstenaars in het gebouw te vinden, maar misschien advocaten, boekhouders, mensen in de marketing, etc. Maak gewoon eens een praatje bij het koffiezetapparaat en vraag belangstellend naar wat zij die dag hebben gedaan. Wie weet ontmoet je iemand met wie je heel goed kan samenwerken en elkaar zo kunt helpen en versterken!
+ Inspiratie: Werk en privé zijn gescheiden, je hebt een goedkope plek gevonden met boeiende mensen om je heen en je kunt in jouw ruimte doen wat je wilt. In principe zijn alle ingrediënten om het tot een succes te brengen, maar helaas werkt het niet zo simpel. Zorg er in ieder geval voor dat je je plek eigen maakt. Werkt de locatie echt helemaal niet voor je en roept het alleen maar ergernis op? Onthoud dan dat je altijd je huur kunt opzeggen en ergens anders heen kunt gaan.
– Gemak: je moet de deur ervoor uit. Je kleed je aan en je gaat naar het werk, net zoals je voor een baas zou werken. Er zijn veel mensen die dat nodig hebben. Voordeel is vaak dat je een goed ritme opbouwt. Het is lang niet altijd het geval dat je dan ook een ruimte voor je alleen hebt, denk er goed over na of je kunt werken met een of meer mensen in dezelfde ruimte. Ik kan dat bijvoorbeeld heel erg slecht. Ik moet mij echt op mijn gemak voelen, wil ik openbaar een video durven op te nemen. Het ligt aan hoe je zelf bent en ook aan waarmee je werkt of wat je maakt. Soms is het ook gewoon een kwestie van wennen.
– Duur: je betaalt de huur of hypotheek voor je werkruimte naast je woonruimte. Als je werk maakt waarvoor een atelier noodzakelijk is, denk bijvoorbeeld aan het bouwen van grote houten of stalen constructies waar je minstens een loods voor nodig hebt. Of je werkt met chemische vloeistoffen of spuitbussen; die lucht wil je niet dag en nacht inademen. Misschien ben je opzoek naar een werkplek waar ze een drukpers hebben of zaagmachines of lasapparaten of een plek waar je kunt zeefdrukken of een fotostudio met een greenscreen, ik noem maar iets. Dat hoef je niet altijd zelf aan te schaffen. Kijk en vraag rond bij je in de buurt. Het is meestal onnodig om een zelfstandige ruimte voor een hoge prijs te huren. Zorg er voor dat je nooit afhankelijk bent van een vervelende huurbaas of een contract ondertekent voor 5 jaar, want je weet niet hoe jouw financiële mogelijkheden zijn in de toekomst. Misschien kun je met een groep mensen een ruimte delen. In elke stad is er ook wel een anti-kraak vereniging die leegstaande panden tijdelijk verhuurd. Een stuk goedkoper!
Werken in openbare ruimtes
Steeds vaker werken of studeren mensen op openbare plekken. Denk aan koffietentjes, restaurants bibliotheken, maar ook in de trein of in het park.
+ Gemak: ja, je moet wel het huis uit, maar je zit nergens aan vast. Het is vrij gemakkelijk om ergens met je laptop, notitieblok of studieboeken te gaan zitten.
+ Inspiratie: de afwisseling is hierin prettig. Je kunt er elke dag voor kiezen om ergens heen te gaan. Misschien ga je wel niet eens zitten, maar kun je tijdens een stevige strandwandeling je compositie in elkaar zetten of je filmscript uitdenken. In het park kijk je naar de picknickende mensen en schrijf je ondertussen je roman. Ik kan bijvoorbeeld heel goed boeken lezen in de trein. Dus als ik naar een museum ergens in het land ga lees ik terwijl ik reis, denk ik na tijdens het lopen richting de plek en zie ik op de bestemming nieuwe beelden.
+ Netwerk: Je weet nooit wie er naast je zit of gaat zitten. Wie weet is het een welkome afleiding. Sta open voor een gesprek. Misschien is ontmoet je mega inspirerend persoon waarmee je spontaan een connectie opbouwt. Geef ook altijd je visitekaartje als degene vraagt naar wat je zoal doet. Dat is niet opdringerig of arrogant. Het is maar een kleine handeling en als je gesprekspartner niet geïnteresseerd is, weet hij of zij misschien wel iemand waaraan hij het kaartje doorgeeft. En anders gooit hij het bij het oud papier, ook prima. Jij hebt je in ieder geval laten zien.
+/- Afleiding: Je weet nooit wie er naast je zit of gaat zitten. Als je het vervelend vindt ga je weer weg, je zit nergens aan vast. Het kan zijn dat je niet kunt werken op een openbare plek, omdat er zoveel om je heen gebeurd of dat je werk maakt dat je niet overal kunt doen. Maar denk bijvoorbeeld alleen al aan research doen. Een openbare bibliotheek vind ik zelf een fijne plek. Het is ook lekker anoniem, niemand die op jou let.
+/- Duur: In cafés moet je toch af en toe wel even een koffie of iets te eten bestellen. Dat kan een nadeel zijn. Ik kan er wel van genieten. Het voelt altijd super luxe als beslis om hier en nu in mijn eentje iets te gaan drinken. Dat kan gewoon. Als je het vervelend vind om alleen ergens te zitten, kun je ook je afspraken doen in leuke tentjes. Zo heb je samen een nieuwe ervaring en geeft het inspiratie voor jullie gesprek. Maar zit je het liefst met een boek op het strand? Dat is hartstikke gratis. Ga op zoek naar een plek wat voor jou werkt. De mogelijkheden zijn eindeloos en naast je dagelijkse werkplek een goede afwisseling.